{"id":420648,"date":"2023-04-17T14:56:26","date_gmt":"2023-04-17T09:26:26","guid":{"rendered":"https:\/\/leverageedu.com\/blog\/hi\/?p=420648"},"modified":"2023-04-17T14:56:31","modified_gmt":"2023-04-17T09:26:31","slug":"agriculture-notes-for-upsc-in-hindi","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/leverageedu.com\/blog\/hi\/agriculture-notes-for-upsc-in-hindi\/","title":{"rendered":"Agriculture notes for UPSC in Hindi: \u092f\u0942\u092a\u0940\u090f\u0938\u0938\u0940 \u0915\u0947 \u0932\u093f\u090f \u090f\u0917\u094d\u0930\u0940\u0915\u0932\u094d\u091a\u0930 \u0928\u094b\u091f\u094d\u0938"},"content":{"rendered":"\n

\u092f\u0942\u092a\u0940\u090f\u0938\u0938\u0940 \u0926\u0947\u0936 \u0915\u093e \u0938\u092c\u0938\u0947 \u092e\u0941\u0936\u094d\u0915\u093f\u0932 \u090f\u0917\u094d\u091c\u093e\u092e \u0939\u094b\u0924\u093e \u0939\u0948\u0964 \u0906\u092a \u0905\u0917\u0930 \u090f\u0915 \u092f\u0942\u092a\u0940\u090f\u0938\u0938\u0940 \u090f\u0938\u094d\u092a\u093f\u0930\u0947\u0902\u091f \u0939\u0948\u0902 \u0924\u094b \u0906\u092a\u0915\u094b \u092c\u0939\u0941\u0924 \u0939\u0940 \u092e\u0928 \u0932\u0917\u093e\u0915\u0930 \u092a\u0922\u093c\u0928\u0947 \u0915\u0940 \u091c\u0930\u0942\u0930\u0924 \u0939\u0948\u0964 \u092a\u0922\u093e\u0908 \u0915\u0930\u0928\u0947 \u0915\u0947 \u0905\u0932\u093e\u0935\u093e \u0906\u092a\u0915\u0947 \u092a\u093e\u0938 \u0915\u094b\u0908 \u0914\u0930 \u0935\u093f\u0915\u0932\u094d\u092a \u0928\u0939\u0940\u0902 \u0939\u0948 \u0907\u0938 \u092a\u0930\u0940\u0915\u094d\u0937\u093e \u0915\u094b \u092a\u093e\u0938 \u0915\u0930\u0928\u0947 \u0915\u093e\u0964 \u092f\u0942\u092a\u0940\u090f\u0938\u0938\u0940 \u092d\u093e\u0930\u0924 \u0915\u0940 \u0938\u092c\u0938\u0947 \u0930\u0941\u0924\u092c\u0947 \u0935\u093e\u0932\u0940 \u0928\u094c\u0915\u0930\u0940 \u092e\u093e\u0928\u0940 \u091c\u093e\u0924\u0940 \u0939\u0948\u0964 \u0910\u0938\u093e \u0915\u0939\u093e \u091c\u093e\u0924\u093e \u0939\u0948 \u0915\u093f \u0907\u0938 \u090f\u0917\u094d\u091c\u093e\u092e \u0915\u094b \u092a\u093e\u0938 \u0915\u0930\u0928\u0947 \u0935\u093e\u0932\u0947 \u0932\u094b\u0917 \u0926\u0947\u0936 \u0915\u094b \u091a\u0932\u093e\u0928\u0947 \u0915\u093e \u0915\u093e\u092e \u0915\u0930\u0924\u0947 \u0939\u0948\u0902\u0964 \u0907\u0938\u0932\u093f\u090f \u0907\u0938 \u090f\u0917\u094d\u091c\u093e\u092e \u0915\u093e \u0938\u093f\u0932\u0947\u092c\u0938 \u0907\u0924\u0928\u093e \u0915\u0920\u093f\u0928 \u0930\u0916\u093e \u091c\u093e\u0924\u093e \u0939\u0948\u0964 \u0924\u093e\u0915\u093f \u0915\u0948\u0902\u0921\u0940\u0921\u0947\u091f \u0915\u0940 \u092e\u0947\u0902\u091f\u0932 \u090f\u092c\u093f\u0932\u093f\u091f\u0940 \u0915\u093e \u0920\u0940\u0915 \u0938\u0947 \u091f\u0947\u0938\u094d\u091f \u0932\u093f\u092f\u093e \u091c\u093e \u0938\u0915\u0947\u0964 \u0907\u0938 \u090f\u0917\u094d\u091c\u093e\u092e \u0915\u094b \u092a\u093e\u0938 \u0915\u0930\u0928\u0947 \u0915\u0947 \u0932\u093f\u090f \u0938\u092c\u0938\u0947 \u092e\u0939\u0924\u094d\u0935\u092a\u0942\u0930\u094d\u0923 \u092d\u0942\u092e\u093f\u0915\u093e \u0939\u094b\u0924\u0940 \u0939\u0948 \u0928\u094b\u091f\u094d\u0938 \u0915\u0940\u0964 \u0906\u092a\u0915\u094b \u0905\u0917\u0930 \u0938\u091a \u092e\u0947\u0902 \u092f\u0942\u092a\u0940\u090f\u0938\u0938\u0940 \u0915\u093e \u0915\u094b\u0908 \u0938\u0940\u0930\u093f\u092f\u0938 \u0905\u091f\u0947\u092e\u094d\u092a\u094d\u091f \u0926\u0947\u0928\u093e \u0939\u0948 \u0924\u094b \u0906\u092a \u0907\u0938\u0915\u0947 \u0928\u094b\u091f\u094d\u0938 \u0924\u0948\u092f\u093e\u0930 \u0915\u0930 \u0932\u0940\u091c\u093f\u090f\u0964 \u0939\u092e \u092f\u0939\u093e\u0901 \u0906\u092a\u0915\u094b \u092f\u0942\u092a\u0940\u090f\u0938\u0938\u0940 \u0915\u0947 \u090f\u0917\u094d\u0930\u0940\u0915\u0932\u094d\u091a\u0930 \u0938\u092c\u091c\u0947\u0915\u094d\u091f \u0915\u0947 \u0928\u094b\u091f\u094d\u0938 \u092c\u0928\u093e\u0928\u0947 \u0915\u0947 \u092c\u093e\u0930\u0947 \u092e\u0947\u0902 \u0914\u0930 \u0907\u0938\u0938\u0947 \u091c\u0941\u0921\u093c\u0940 \u0914\u0930 \u092d\u0940 \u092a\u0942\u0930\u0940 \u091c\u093e\u0928\u0915\u093e\u0930\u0940 \u0935\u093f\u0938\u094d\u0924\u093e\u0930 \u0938\u0947 \u0926\u0947\u0928\u0947 \u0935\u093e\u0932\u0947 \u0939\u0948\u0902\u0964 \u0939\u092e\u093e\u0930\u093e \u092f\u0939 \u092c\u094d\u0932\u0949\u0917 \u0906\u092a\u0915\u094b Agriculture notes for UPSC in Hindi \u0915\u0947 \u092c\u093e\u0930\u0947 \u092e\u0947\u0902 \u092a\u0942\u0930\u0947 \u091c\u093e\u0928\u0915\u093e\u0930\u0940 \u0926\u0947\u0917\u093e\u0964 Agriculture notes for UPSC in Hindi \u0915\u0947 \u092c\u093e\u0930\u0947 \u092e\u0947\u0902 \u092a\u0942\u0930\u0940 \u0938\u0942\u091a\u0928\u093e \u092a\u094d\u0930\u093e\u092a\u094d\u0924 \u0915\u0930\u0928\u0947 \u0915\u0947 \u0932\u093f\u090f \u0906\u092a \u0906\u0916\u093f\u0930 \u0924\u0915 \u0907\u0938 \u092c\u094d\u0932\u0949\u0917 \u0915\u0947 \u0938\u093e\u0925 \u092c\u0928\u0947 \u0930\u0939\u0947\u0902\u0964 <\/p>\n\n\n\n\n\n\n

\u092f\u0942\u092a\u0940\u090f\u0938\u0938\u0940 \u0915\u094d\u092f\u093e \u0939\u0948 ? <\/span><\/h2>\n\n\n\n

\u092f\u0942\u092a\u0940\u090f\u0938\u0938\u0940 \u0926\u0947\u0936 \u0915\u093e \u0938\u092c\u0938\u0947 \u092e\u0941\u0936\u094d\u0915\u093f\u0932 \u090f\u0917\u094d\u091c\u093e\u092e \u0939\u0948\u0964 \u092f\u0942\u092a\u0940\u090f\u0938\u0938\u0940 \u0915\u093e \u092e\u0924\u0932\u092c \u0939\u0948 \u092f\u0942\u0928\u093f\u092f\u0928 \u092a\u092c\u094d\u0932\u093f\u0915 \u0938\u0930\u094d\u0935\u093f\u0938 \u0915\u092e\u093f\u0936\u0928 \u092f\u093e\u0928\u093f \u0938\u0902\u0918 \u0932\u094b\u0915 \u0938\u0947\u0935\u093e \u0906\u092f\u094b\u0917\u0964 \u0907\u0938\u0915\u0947 \u0905\u0902\u0924\u0930\u094d\u0917\u0924 \u0915\u0947\u0902\u0926\u094d\u0930 \u0914\u0930 \u0930\u093e\u091c\u094d\u092f \u0915\u0940 24 \u0928\u094c\u0915\u0930\u093f\u092f\u094b\u0902 \u0915\u0947 \u0932\u093f\u090f \u0935\u0947\u0915\u0947\u0902\u0938\u0940 \u0928\u093f\u0915\u093e\u0932\u0940 \u091c\u093e\u0924\u0940 \u0939\u0948\u0902\u0964 \u092f\u0942\u092a\u0940\u090f\u0938\u0938\u0940 \u0915\u093e \u0915\u093e\u092e \u092d\u093e\u0930\u0924 \u0938\u0930\u0915\u093e\u0930 \u0915\u0940 \u0917\u094d\u0930\u0941\u092a \u090f \u0914\u0930 \u092c\u0940 \u0915\u0940 \u0928\u094c\u0915\u0930\u093f\u092f\u094b\u0902 \u0915\u0947 \u0932\u093f\u090f \u092d\u0930\u094d\u0924\u093f\u092f\u093e\u0901 \u0915\u0930\u0928\u093e \u0939\u094b\u0924\u093e \u0939\u0948\u0964 \u0907\u0938\u0915\u0947 \u0905\u0932\u093e\u0935\u093e \u092f\u0942\u092a\u0940\u090f\u0938\u0938\u0940 \u0938\u093f\u0932\u0935\u093f\u0932 \u0938\u0930\u094d\u0935\u093f\u0938 \u0915\u0947 \u092a\u0926\u094b\u0902 \u092a\u0930 \u092a\u094d\u0930\u092e\u094b\u0936\u0928 \u0915\u0947 \u0932\u093f\u090f \u092d\u0940 \u092a\u0930\u0940\u0915\u094d\u0937\u093e\u090f\u0901 \u0906\u092f\u094b\u091c\u093f\u0924 \u0915\u0930\u0935\u093e\u0924\u093e \u0939\u0948\u0964 \u0907\u0938\u0915\u093e \u092e\u0941\u0916\u094d\u092f\u093e\u0932\u092f \u0926\u093f\u0932\u094d\u0932\u0940 \u092e\u0947\u0902 \u0939\u0948\u0964 \u0907\u0938\u0915\u0947 \u092c\u093e\u0930\u0947 \u092e\u0947\u0902 \u0935\u093f\u0938\u094d\u0924\u093e\u0930 \u0938\u0947 \u0939\u092e \u0907\u0938 \u091f\u0947\u092c\u0932 \u0907\u0938 \u091f\u0947\u092c\u0932 \u0906\u092a \u0926\u0947\u0916 \u0938\u0915\u0924\u0947 \u0939\u0948\u0902  : <\/p>\n\n\n\n

\u092f\u0942\u092a\u0940\u090f\u0938\u0938\u0940 \u0915\u093e \u092a\u0942\u0930\u093e \u092a\u0924\u093e <\/td>\u0938\u0902\u0918 \u0932\u094b\u0915 \u0938\u0947\u0935\u093e \u0906\u092f\u094b\u0917, \u0927\u094c\u0932\u092a\u0941\u0930 \u0939\u093e\u0909\u0938, \u0936\u093e\u0939\u091c\u0939\u093e\u0902 \u0930\u094b\u0921, \u0928\u0908 \u0926\u093f\u0932\u094d\u0932\u0940 \u2013 110069<\/td><\/tr>
\u092f\u0942\u092a\u0940\u090f\u0938\u0938\u0940 \u0915\u093e \u0939\u0947\u0932\u094d\u092a\u0932\u093e\u0907\u0928 \u0928\u0902\u092c\u0930 <\/td>011-23098543\/23385271<\/td><\/tr>
\u092f\u0942\u092a\u0940\u090f\u0938\u0938\u0940 \u0915\u093e \u0908 \u092e\u0947\u0932 \u090f\u0921\u094d\u0930\u0947\u0938 <\/td>feedback-upsc@gov.in<\/a><\/td><\/tr><\/tbody><\/table><\/figure>\n\n\n\n

\u092f\u0942\u092a\u0940\u090f\u0938\u0938\u0940 \u090f\u0917\u094d\u091c\u093e\u092e \u0926\u094b \u091a\u0930\u0923\u094b\u0902 \u092e\u0947\u0902 \u0906\u092f\u094b\u091c\u093f\u0924 \u0915\u093f\u092f\u093e \u091c\u093e\u0924\u093e \u0939\u0948 : \u092a\u094d\u0930\u0940\u0932\u093f\u092e\u094d\u0938 \u090f\u0917\u094d\u091c\u093e\u092e \u092f\u093e\u0928\u093f \u092a\u094d\u0930\u093e\u0930\u092e\u094d\u092d\u093f\u0915 \u092a\u0930\u0940\u0915\u094d\u0937\u093e \u0914\u0930 \u092e\u0947\u0902\u0938 \u090f\u0917\u094d\u091c\u093e\u092e \u092f\u093e\u0928\u093f \u092e\u0941\u0916\u094d\u092f \u092a\u0930\u0940\u0915\u094d\u0937\u093e\u0964 \u092e\u0941\u0916\u094d\u092f \u092a\u0930\u0940\u0915\u094d\u0937\u093e \u0915\u094b \u092a\u093e\u0938 \u0915\u0930 \u0932\u0947\u0928\u0947 \u0915\u0947 \u092c\u093e\u0926 \u0915\u0948\u0902\u0921\u0940\u0921\u0947\u091f \u0915\u094b \u0907\u0902\u091f\u0930\u0935\u094d\u092f\u0942 \u0915\u0947 \u0932\u093f\u090f \u092c\u0941\u0932\u093e\u092f\u093e \u091c\u093e\u0924\u093e \u0939\u0948 \u091c\u093f\u0938\u0947 \u092a\u093e\u0938 \u0915\u0930\u0928\u0947 \u0915\u0947 \u092c\u093e\u0926 \u0909\u0938\u0915\u0940 \u0928\u093f\u092f\u0941\u0915\u094d\u0924\u093f \u0906\u0908\u090f\u090f\u0938 \u0905\u0927\u093f\u0915\u093e\u0930\u0940 \u0915\u0947 \u0930\u0942\u092a \u092e\u0947\u0902 \u0915\u0940 \u091c\u093e\u0924\u0940 \u0939\u0948\u0964 \u0907\u0938\u0915\u0947 \u0915\u094b\u0930\u094d\u0938 \u0915\u0947 \u092c\u093e\u0930\u0947 \u092e\u0947\u0902 \u0935\u093f\u0938\u094d\u0924\u093e\u0930 \u0938\u0947 \u091c\u093e\u0928\u0928\u0947 \u0915\u0947 \u0932\u093f\u090f \u0928\u0940\u091a\u0947 \u0926\u0947\u0916 \u0938\u0915\u0924\u0947 \u0939\u0948\u0902 : <\/p>\n\n\n\n

\u092a\u094d\u0930\u0940\u0932\u093f\u092e \u090f\u0917\u094d\u091c\u093e\u092e <\/span><\/h2>\n\n\n\n

\u092a\u094d\u0930\u0940\u0932\u093f\u092e \u090f\u0917\u094d\u091c\u093e\u092e \u092e\u0947\u0902 \u0926\u094b \u092a\u0947\u092a\u0930 \u0939\u094b\u0924\u0947 \u0939\u0948\u0902 : 
\u091c\u0928\u0930\u0932 \u0938\u094d\u091f\u0921\u0940 \u092a\u0947\u092a\u0930 1 :<\/strong> \u0907\u0938\u0915\u0947 \u0905\u0902\u0924\u0930\u094d\u0917\u0924 \u0928\u093f\u092e\u094d\u0928\u0932\u093f\u0916\u093f\u0924 \u091f\u0949\u092a\u093f\u0915 \u092a\u0930 \u092a\u094d\u0930\u0936\u094d\u0928 \u092a\u0942\u091b\u0947 \u091c\u093e\u0924\u0947 \u0939\u0948\u0902 :<\/p>\n\n\n\n

                \u0935\u093f\u0937\u092f<\/strong> <\/strong>
– \u0930\u093e\u0937\u094d\u091f\u094d\u0930\u0940\u092f \u0914\u0930 \u0905\u0902\u0924\u0930\u094d\u0930\u093e\u0937\u094d\u091f\u094d\u0930\u0940\u092f \u092e\u0941\u0926\u094d\u0926\u094b\u0902 \u092a\u0930 \u0915\u0930\u0947\u0902\u091f \u0905\u092b\u0947\u092f\u0930\u094d\u0938 
– \u092d\u093e\u0930\u0924 \u0915\u093e \u0907\u0924\u093f\u0939\u093e\u0938 \u092d\u093e\u0930\u0924 \u0914\u0930 \u0935\u0948\u0936\u094d\u0935\u093f\u0915 \u092d\u0942\u0917\u094b\u0932 
– \u092d\u093e\u0930\u0924 \u0915\u093e \u0930\u093e\u091c\u0928\u0940\u0924\u093f \u0936\u093e\u0938\u094d\u0924\u094d\u0930 \u0914\u0930 \u0938\u0930\u0915\u093e\u0930 \u0924\u0902\u0924\u094d\u0930 : \u0938\u0902\u0935\u093f\u0927\u093e\u0928, \u0930\u093e\u091c\u0928\u0948\u0924\u093f\u0915 \u092a\u094d\u0930\u0923\u093e\u0932\u0940, \u092a\u0902\u091a\u093e\u092f\u0924\u0940 \u0930\u093e\u091c, \u0932\u094b\u0915 \u0928\u0940\u0924\u093f, \u0905\u0927\u093f\u0915\u093e\u0930 \u0938\u0902\u092c\u0902\u0927\u0940 \u0938\u093e\u092e\u093e\u0928\u094d\u092f \u092e\u0941\u0926\u094d\u0926\u0947, \u0906\u0926\u093f
– \u092a\u0930\u094d\u092f\u093e\u0935\u0930\u0923 \u0914\u0930 \u091c\u0948\u0935 \u0935\u093f\u0935\u093f\u0927\u0924\u093e \u0906\u0930\u094d\u0925\u093f\u0915 \u0914\u0930 \u0938\u093e\u092e\u093e\u091c\u093f\u0915 \u0935\u093f\u0915\u093e\u0938 \u0938\u093e\u092e\u093e\u0928\u094d\u092f \u0935\u093f\u091c\u094d\u091e\u093e\u0928 <\/td>
\u0915\u0941\u0932 \u0905\u0902\u0915<\/strong>    
200 <\/td>
\u0928\u093f\u0930\u094d\u0927\u093e\u0930\u093f\u0924 \u0938\u092e\u092f <\/strong>
2 \u0918\u0902\u091f\u0947 <\/td><\/tr><\/tbody><\/table><\/figure>\n\n\n\n

\u091c\u0928\u0930\u0932 \u0938\u094d\u091f\u0921\u0940 \u092a\u0947\u092a\u0930 2 : (CSAT) : <\/strong>\u0907\u0938\u0915\u0947 \u0905\u0902\u0924\u0930\u094d\u0917\u0924 \u0928\u093f\u092e\u094d\u0928\u0932\u093f\u0916\u093f\u0924 \u091f\u0949\u092a\u093f\u0915 \u092a\u0930 \u092a\u094d\u0930\u0936\u094d\u0928 \u092a\u0942\u091b\u0947 \u091c\u093e\u0924\u0947 \u0939\u0948\u0902 : <\/p>\n\n\n\n

                \u0935\u093f\u0937\u092f<\/strong> 
– \u092c\u094b\u0927\u0917\u092e\u094d\u092f\u0924\u093e 
– \u0915\u092e\u094d\u092f\u0941\u0928\u093f\u0915\u0947\u0936\u0928 \u0938\u094d\u0915\u093f\u0932\u094d\u0938 
– \u0924\u093e\u0930\u094d\u0915\u093f\u0915 \u0915\u094d\u0937\u092e\u0924\u093e \u090f\u0935\u0902 \u0935\u093f\u0936\u094d\u0932\u0947\u0937\u0923 \u0938\u0902\u092c\u0902\u0927\u0940 \u0915\u094c\u0936\u0932 
– \u0928\u093f\u0930\u094d\u0923\u092f \u0932\u0947\u0928\u093e \u0914\u0930 \u0938\u092e\u0938\u094d\u092f\u093e \u0938\u092e\u093e\u0927\u093e\u0928 \u0915\u094c\u0936\u0932 \u0938\u093e\u092e\u093e\u0928\u094d\u092f \u092e\u093e\u0928\u0938\u093f\u0915
– \u0915\u094d\u0937\u092e\u0924\u093e \u0906\u0927\u093e\u0930\u092d\u0942\u0924 \u0938\u0902\u0916\u094d\u092f\u0928\u0928 (\u0938\u0902\u0916\u094d\u092f\u093e\u090f\u0902 \u0914\u0930 \u0909\u0928\u0915\u0947 \u0938\u0902\u092c\u0902\u0927, \u0935\u093f\u0938\u094d\u0924\u093e\u0930 \u0915\u094d\u0930\u092e \u0906\u0926\u093f ) ( 10\u0935\u0940\u0902 \u0915\u0915\u094d\u0937\u093e \u0915\u093e \u0938\u094d\u0924\u0930), \u0906\u0902\u0915\u0921\u093c\u094b\u0902 \u0915\u093e \u0928\u093f\u0930\u094d\u0935\u093e\u091a\u0928  (\u091a\u093e\u0930\u094d\u091f , \u0917\u094d\u0930\u093e\u092b, \u0924\u093e\u0932\u093f\u0915\u093e, \u0906\u0902\u0915\u0921\u093c\u094b\u0902 \u0915\u0940 \u092a\u093e\u0930\u094d\u092f\u092a\u094d\u0924\u093e \u0906\u0926\u093f \u2013 10\u0935\u0940\u0902 \u0915\u0915\u094d\u0937\u093e \u0915\u093e \u0938\u094d\u0924\u0930)<\/td>
          \u0915\u0941\u0932 \u0905\u0902\u0915<\/strong> 
200 <\/td>
\u0928\u093f\u0930\u094d\u0927\u093e\u0930\u093f\u0924 \u0938\u092e\u092f <\/strong>
2 \u0918\u0902\u091f\u0947 <\/strong><\/td><\/tr><\/tbody><\/table><\/figure>\n\n\n\n

\u092e\u0947\u0902\u0938 \u090f\u0917\u094d\u091c\u093e\u092e \u092f\u093e \u092e\u0941\u0916\u094d\u092f \u092a\u0930\u0940\u0915\u094d\u0937\u093e : <\/span><\/h2>\n\n\n\n

\u092f\u0942\u092a\u0940\u090f\u0938\u0938\u0940 \u0915\u0940 \u092e\u0941\u0916\u094d\u092f \u092a\u0930\u0940\u0915\u094d\u0937\u093e \u0915\u093e \u0935\u093f\u0935\u0930\u0923 \u0907\u0938 \u092a\u094d\u0930\u0915\u093e\u0930 \u0939\u0948 : <\/p>\n\n\n\n

\u092a\u0947\u092a\u0930 <\/strong><\/td>\u091f\u0949\u092a\u093f\u0915 <\/strong><\/td>\u0938\u092e\u092f <\/strong><\/td>\u0915\u0941\u0932 \u0905\u0902\u0915 <\/strong><\/td><\/tr>
\u092a\u0947\u092a\u0930  A  <\/td>\u0905\u0928\u093f\u0935\u093e\u0930\u094d\u092f \u092d\u093e\u0930\u0924\u0940\u092f \u092d\u093e\u0937\u093e <\/td>3 \u0918\u0902\u091f\u0947 <\/td>300 <\/td><\/tr>
\u092a\u0947\u092a\u0930  B <\/td>\u0907\u0902\u0917\u0932\u093f\u0936 \u0932\u0947\u0902\u0917\u0935\u0947\u091c\u093c <\/td>3 \u0918\u0902\u091f\u0947 <\/td>300 <\/td><\/tr>
\u092a\u0947\u092a\u0930 1 <\/td>\u0932\u0947\u0916 <\/td>3 \u0918\u0902\u091f\u0947 <\/td>250 <\/td><\/tr>
\u092a\u0947\u092a\u0930 2 <\/td>\u0938\u093e\u092e\u093e\u0928\u094d\u092f \u0905\u0927\u094d\u092f\u092f\u0928 I \u2013 \u092d\u093e\u0930\u0924\u0940\u092f \u0935\u093f\u0930\u093e\u0938\u0924 \u0914\u0930 \u0938\u0902\u0938\u094d\u0915\u0943\u0924\u093f, \u0935\u093f\u0936\u094d\u0935 \u0914\u0930 \u0938\u092e\u093e\u091c \u0915\u093e \u0907\u0924\u093f\u0939\u093e\u0938 \u0914\u0930 \u092d\u0942\u0917\u094b\u0932<\/td>3 \u0918\u0902\u091f\u0947 <\/td>250 <\/td><\/tr>
\u092a\u0947\u092a\u0930 3 <\/td>\u0938\u093e\u092e\u093e\u0928\u094d\u092f \u0905\u0927\u094d\u092f\u092f\u0928 II \u2013 \u0936\u093e\u0938\u0928, \u0938\u0902\u0935\u093f\u0927\u093e\u0928, \u0915\u0932\u094d\u092f\u093e\u0923 \u092a\u0939\u0932, \u0938\u093e\u092e\u093e\u091c\u093f\u0915 \u0928\u094d\u092f\u093e\u092f \u0914\u0930 \u0905\u0902\u0924\u0930\u094d\u0930\u093e\u0937\u094d\u091f\u094d\u0930\u0940\u092f \u0938\u0902\u092c\u0902\u0927<\/td>3 \u0918\u0902\u091f\u0947<\/td>250<\/td><\/tr>
\u092a\u0947\u092a\u0930 4 <\/td>\u0938\u093e\u092e\u093e\u0928\u094d\u092f \u0905\u0927\u094d\u092f\u092f\u0928 III \u2013 \u092a\u094d\u0930\u094c\u0926\u094d\u092f\u094b\u0917\u093f\u0915\u0940, \u0906\u0930\u094d\u0925\u093f\u0915 \u0935\u093f\u0915\u093e\u0938, \u0915\u0943\u0937\u093f, \u091c\u0948\u0935 \u0935\u093f\u0935\u093f\u0927\u0924\u093e, \u0938\u0941\u0930\u0915\u094d\u0937\u093e \u0914\u0930 \u0906\u092a\u0926\u093e \u092a\u094d\u0930\u092c\u0902\u0927\u0928<\/td>3 \u0918\u0902\u091f\u0947<\/td>250<\/td><\/tr>
\u092a\u0947\u092a\u0930 V<\/td>\u0938\u093e\u092e\u093e\u0928\u094d\u092f \u0905\u0927\u094d\u092f\u092f\u0928 IV \u2013 \u0928\u0948\u0924\u093f\u0915\u0924\u093e, \u0938\u0924\u094d\u092f\u0928\u093f\u0937\u094d\u0920\u093e \u0914\u0930 \u092f\u094b\u0917\u094d\u092f\u0924\u093e<\/td>3 \u0918\u0902\u091f\u0947<\/td>250<\/td><\/tr>
\u092a\u0947\u092a\u0930 VI<\/td>\u0935\u0948\u0915\u0932\u094d\u092a\u093f\u0915 \u0935\u093f\u0937\u092f \u2013 \u092a\u0947\u092a\u0930 <\/td>3 \u0918\u0902\u091f\u0947<\/td>250<\/td><\/tr>
\u092a\u0947\u092a\u0930 VII<\/td>\u0935\u0948\u0915\u0932\u094d\u092a\u093f\u0915 \u0935\u093f\u0937\u092f \u2013 \u092a\u0947\u092a\u0930 II<\/td>3 \u0918\u0902\u091f\u0947 <\/td>250<\/td><\/tr><\/tbody><\/table><\/figure>\n\n\n\n

\u0905\u0928\u093f\u0935\u093e\u0930\u094d\u092f \u092f\u094b\u0917\u094d\u092f\u0924\u093e \u092a\u0947\u092a\u0930 <\/span><\/h2>\n\n\n\n

\u092f\u0942\u092a\u0940\u090f\u0938\u0938\u0940 \u0915\u0947 \u0928\u090f \u092a\u0948\u091f\u0930\u094d\u0928 \u0915\u0947 \u0905\u0928\u0941\u0938\u093e\u0930 \u0938\u093f\u0935\u093f\u0932 \u0938\u0947\u0935\u093e \u092a\u0930\u0940\u0915\u094d\u0937\u093e \u0915\u0947 \u0932\u093f\u090f 2 \u0905\u0928\u093f\u0935\u093e\u0930\u094d\u092f \u092f\u094b\u0917\u094d\u092f\u0924\u093e \u092a\u0947\u092a\u0930\u094d\u0938 \u0939\u094b\u0924\u0947 \u0939\u0948\u0964 \u0907\u0938 \u092a\u094d\u0930\u0936\u094d\u0928 \u092a\u0924\u094d\u0930 \u0915\u093e \u0909\u0926\u094d\u0926\u0947\u0936\u094d\u092f \u0905\u0902\u0917\u094d\u0930\u0947\u091c\u0940 \u0924\u0925\u093e \u0938\u0902\u092c\u0902\u0927\u093f\u0924 \u092d\u093e\u0930\u0924\u0940\u092f \u092d\u093e\u0937\u093e \u092e\u0947\u0902 \u0905\u092a\u0928\u0947 \u0935\u093f\u091a\u093e\u0930\u094b\u0902 \u0915\u094b \u0938\u094d\u092a\u0937\u094d\u091f \u0924\u0925\u093e \u0938\u0939\u0940 \u0930\u0942\u092a \u092e\u0947\u0902 \u092a\u094d\u0930\u0915\u091f \u0915\u0930\u0928\u093e \u0924\u0925\u093e \u0917\u0902\u092d\u0940\u0930 \u0924\u0930\u094d\u0915\u092a\u0942\u0930\u094d\u0923 \u0917\u0926\u094d\u092f \u0915\u094b \u092a\u0922\u093c\u0928\u0947 \u0914\u0930 \u0938\u092e\u091d\u0928\u0947 \u092e\u0947\u0902 \u0909\u092e\u094d\u092e\u0940\u0926\u0935\u093e\u0930 \u0915\u0940 \u092f\u094b\u0917\u094d\u092f\u0924\u093e \u0915\u0940 \u092a\u0930\u0940\u0915\u094d\u0937\u093e \u0915\u0930\u0928\u093e \u0939\u0948\u0964 \u092f\u0942\u092a\u0940\u090f\u0938\u0938\u0940 \u092e\u0947\u0928\u094d\u0938 \u0938\u093f\u0932\u0947\u092c\u0938 \u0939\u093f\u0902\u0926\u0940 \u092e\u0947\u0902 \u092a\u094d\u0930\u0936\u094d\u0928 \u092a\u0924\u094d\u0930\u094b\u0902 \u0915\u093e \u0938\u094d\u0935\u0930\u0941\u092a \u0906\u092e\u0924\u094c\u0930 \u092a\u0930 \u0928\u093f\u092e\u094d\u0928 \u092a\u094d\u0930\u0915\u093e\u0930 \u0915\u093e \u0939\u094b\u0917\u093e :<\/p>\n\n\n\n

  1. \u092d\u093e\u0930\u0924\u0940\u092f \u092d\u093e\u0937\u093e<\/li>
  2. \u0905\u0901\u0917\u094d\u0930\u0947\u091c\u0940 \u092d\u093e\u0937\u093e <\/li><\/ol>\n\n\n\n

    \u092f\u0942\u092a\u0940\u090f\u0938\u0938\u0940 \u090f\u0917\u094d\u091c\u093e\u092e 2023 \u0915\u093e \u092a\u0947\u092a\u0930 \u0915\u092c \u0939\u0948? <\/span><\/h2>\n\n\n\n

    \u092f\u0942\u092a\u0940\u090f\u0938\u0938\u0940 2023 \u0915\u093e \u092a\u094d\u0930\u0940\u0932\u093f\u092e \u092a\u0947\u092a\u0930 \u0915\u093e \u0928\u094b\u091f\u093f\u092b\u093f\u0915\u0947\u0936\u0928  1 \u092b\u0930\u0935\u0930\u0940 \u0915\u094b \u091c\u093e\u0930\u0940 \u0915\u093f\u092f\u093e \u091c\u093e\u090f\u0917\u093e\u0964 \u0928\u094b\u091f\u093f\u092b\u093f\u0915\u0947\u0936\u0928 \u092f\u0942\u092a\u0940\u090f\u0938\u0938\u0940 \u0915\u0940 \u0913\u092b\u093f\u0936\u093f\u092f\u0932 \u0935\u0947\u092c\u0938\u093e\u0907\u091f : https:\/\/www.upsc.gov.in<\/a> \u092a\u0930 \u091c\u093e\u0930\u0940 \u0915\u093f\u092f\u093e \u091c\u093e\u090f\u0917\u093e\u0964 \u092f\u0942\u092a\u0940\u090f\u0938\u0938\u0940 \u0915\u0947 \u0932\u093f\u090f \u0906\u0935\u0947\u0926\u0928 \u0915\u0930\u0928\u0947 \u0915\u0940 \u0906\u0916\u093f\u0930\u0940 \u0924\u093e\u0930\u0940\u0916 25 \u092e\u0908 2023 \u0939\u0948\u0964 \u0906\u0935\u0947\u0926\u0928 \u092a\u094d\u0930\u0915\u094d\u0930\u093f\u092f\u093e \u092d\u0940 \u092f\u0942\u092a\u0940\u090f\u0938\u0938\u0940 \u0915\u0940 \u0913\u092b\u093f\u0936\u093f\u092f\u0932 \u0935\u0947\u092c\u0938\u093e\u0907\u091f \u092a\u0930 \u0939\u0940 \u092a\u0942\u0930\u0940 \u0915\u0940 \u091c\u093e\u090f\u0917\u0940\u0964 \u0915\u0948\u0902\u0921\u0940\u0921\u0947\u091f \u0905\u092a\u0928\u0947 \u0938\u092d\u0940 \u090f\u091c\u0941\u0915\u0947\u0936\u0928\u0932 \u0914\u0930 \u0926\u0942\u0938\u0930\u0947 \u0938\u0902\u092c\u0928\u094d\u0927\u093f\u0924 \u0921\u0949\u0915\u094d\u092f\u0941\u092e\u0947\u0902\u091f\u094d\u0938 \u0924\u0948\u092f\u093e\u0930 \u0915\u0930\u0915\u0947 \u0930\u0916 \u0932\u0947\u0902\u0964 \u0906\u092a \u091a\u093e\u0939\u0947 \u0924\u094b \u0939\u092e\u093e\u0930\u093e \u092c\u094d\u0932\u0949\u0917 \u092d\u0940 \u092b\u0949\u0932\u094b \u0915\u0930 \u0938\u0915\u0924\u0947 \u0939\u0948\u0902\u0964 \u0939\u092e \u092d\u0940 \u0938\u092e\u092f \u0938\u092e\u092f \u092a\u0930 \u092f\u0942\u092a\u0940\u090f\u0938\u0938\u0940 \u090f\u0917\u094d\u091c\u093e\u092e \u0915\u0947  \u092c\u093e\u0930\u0947 \u092e\u0947\u0902 \u0906\u092a\u0915\u0947 \u0932\u093f\u090f \u0905\u092a\u0921\u0947\u091f\u094d\u0938 \u0932\u0947\u0915\u0930 \u0906\u0924\u0947 \u0930\u0939\u0947\u0902\u0917\u0947\u0964 <\/p>\n\n\n\n

    \u092f\u0942\u092a\u0940\u090f\u0938\u0938\u0940 \u090f\u0917\u094d\u0930\u0940\u0915\u0932\u094d\u091a\u0930 \u0928\u094b\u091f\u094d\u0938 \u0915\u0947 \u0932\u093f\u090f \u0921\u093f\u091f\u0947\u0932\u094d\u0938 <\/span><\/h2>\n\n\n\n

    \u092f\u0926\u093f  \u0906\u092a \u092f\u0942\u092a\u0940\u090f\u0938\u0938\u0940  \u0915\u0940 \u0924\u0948\u092f\u093e\u0930\u0940 \u0915\u0930 \u0930\u0939\u0947 \u0939\u0948 \u0914\u0930 \u0906\u092a\u0928\u0947  \u0911\u092a\u094d\u0936\u0928\u0932 \u0935\u093f\u0937\u092f \u092e\u0947\u0902 \u090f\u0917\u094d\u0930\u0940\u0915\u0932\u094d\u091a\u0930  \u0915\u094b \u091a\u0941\u0928\u093e  \u0939\u0948 \u0924\u094b \u0939\u092e \u0906\u092a\u0915\u0940 \u0938\u0939\u093e\u092f\u0924\u093e \u0915\u0947 \u0932\u093f\u090f \u092f\u0939\u093e\u0901 Agriculture notes for UPSC in Hindi \u0915\u0947 \u0928\u094b\u091f\u094d\u0938 \u0938\u0947 \u091c\u0941\u0921\u093c\u0947 \u0915\u0941\u091b \u091f\u094b\u092a\u093f\u0915\u094d\u0938 \u0915\u0947 \u092c\u093e\u0930\u0947 \u092e\u0947\u0902 \u0938\u093e\u0930\u0940 \u0921\u093f\u091f\u0947\u0932\u094d\u0938 \u0926\u0947 \u0930\u0939\u0947 \u0939\u0948\u0902\u0964 \u0907\u0938\u0938\u0947 \u0906\u092a\u0915\u094b \u0905\u092a\u0928\u0947 \u0928\u094b\u091f\u094d\u0938 \u092c\u0928\u093e\u0928\u0947 \u092e\u0947\u0902 \u092c\u0939\u0941\u0924 \u0939\u0940 \u0906\u0938\u093e\u0928\u0940 \u0939\u094b \u091c\u093e\u090f\u0917\u0940 : <\/p>\n\n\n\n